De chipmarkt heeft een paar ongekend goede jaren achter de rug. Hoge inflatiecijfers en stijgende rentes temperen inmiddels de verwachtingen. Waar sommige sectorgenoten waarschuwen voor lagere omzetten en winsten, blijft ASML optimistisch. De wachtrij van klanten is lang.
Vanaf het derde kwartaal van 2022 kwamen de eerste signalen dat de schwung op de markt voor geheugenchips eruit begon te raken. De belangrijkste fabrikanten van geheugenchips, zoals het Zuid-Koreaanse SK Hynix en het Amerikaanse Micron, schroefden hun investeringen in nieuwe fabrieken en chipmachines vanwege de dalende vraag al terug en namen afscheid van personeel.
Deze bedrijven leveren geheugenchips aan klanten als Apple, Asus, Hewlett Packard en Dell. Nu consumenten door de hoge inflatie minder uitgeven, holt de vraag achteruit. Bovendien hebben consumenten tijdens de coronapandemie al veel geld besteed aan nieuwe elektronica. De nieuw aangeschafte laptops, telefoons en andere apparatuur kunnen nog wel even mee.
ASML vervult een spilfunctie in de markt voor halfgeleiders. De wereldmarktleider maakt machines voor de productie van twee soorten chips: geheugenchips en rekenchips. De geheugenchips – ASML spreekt over memory, slaan informatie op en zitten in bijvoorbeeld telefoons en computers. De markt voor geheugenchips heeft door de afhankelijkheid van consumenten een sterk cyclisch karakter, in tegenstelling tot de minder cyclische markt voor rekenchips (logic), die nodig zijn voor innovatieve ontwikkelingen op terreinen zoals data-analyse, kunstmatige intelligentie, 5G-internet en zelfrijdende auto’s.
De chipmachinemaker uit Veldhoven haalde het afgelopen jaar ongeveer een derde van de omzet uit geheugenchips en heeft een monopolie op EUV-technologie (extreme ultraviolet). Alleen met deze geavanceerde technologie kunnen fabrikanten de nieuwste geheugenchips maken.
Meer omzet
In de deze week gepubliceerde cijfers van chipmachinebouwer ASML valt echter nog niets te merken van het tumult in de sector. De verkoop van chipmachines voor het maken van geheugenchips steeg zelfs tot het hoogste niveau ooit (zie de lichtblauwe lijn in onderstaande grafiek).
ASML verkocht vorig jaar voor een waarde van 15,4 miljard euro aan chipmachines (naast 5,7 miljard euro omzet uit onderhoud van eerder verkochte machines). Geheugenchipmakers waren goed voor 5,5 miljard euro aan omzet uit chipmachines. Dat is ruim een derde meer dan een jaar eerder.
ASML zet nieuwe verkooprecords neer
Bron: kwartaalverslagen ASML, orderboek betreft hier het totaal aantal bestellingen van laatste vier kwartalen. De netto-omzet betreft de verkopen over de laatste vier kwartalen. Berekening VEB, bedragen in miljarden euro’s.
Het is vanwege de lange doorlooptijd tussen de bestelling en de levering van ASML-chipmachines echter zinvoller om het orderboek – of specifieker de gerapporteerde net bookings – in de gaten te houden. Wie naar eerdere neergangen kijkt in de markt voor geheugenchips ziet dat bestellingen bij ASML een belangrijke voorspellende indicator zijn voor de uiteindelijke leveringen aan klanten (zie rode lijn in grafiek).
Geheugenchipmakers bestelden nog nooit zoveel
Bron: kwartaalverslagen ASML, orderboek betreft hier het totaal aantal bestellingen van laatste vier kwartalen. De netto-omzet betreft de verkopen over de laatste vier kwartalen. Berekening VEB, bedragen in miljarden euro’s.
Wie naar het aantal bestellingen door makers van geheugenchips kijkt, ziet bij ASML nog geen tekenen van zwakte. Enigszins opvallend is dat wel, omdat fabrikanten van geheugenchips momenteel wel degelijk hun lithografie-investeringen terugschroeven. Dat bleek bijvoorbeeld uit de deze week verschenen cijfers van de Amerikaanse chipapparatuurmakers Lam Research en KLA Corporation.
Lange termijn
ASML is echter een bijzonder beestje. Dat merkte ook ASML-cfo Roger Dassen op tijdens de deze week gehouden analistenbijeenkomst. De bestellingen van het aantal chipmachines van ASML door fabrikanten van geheugenchips steeg het afgelopen kwartaal en bereikte net als de leveringen een nieuw hoogtepunt.
De waarde van nieuwe bestellingen – gemeten over vier kwartalen – door fabrikanten van geheugenchips kwam uit op 10 miljard euro, waar dat vorig jaar nog 6,1 miljard euro was. Een stijging van ruim 60 procent jaar op jaar. “Dat betekent dat producenten van geheugenchips doorgaan met strategische investeringen. Ze weten dat op enig moment na de huidige neergang extra capaciteit nodig zal zijn”, aldus Dassen.
Wie daarnaast kijkt naar de bestellingen ziet ook dat deze flink hoger liggen dan de leveringen (zie grafiek). Zelfs als enkele klanten wel annuleren (of uitstellen) dan is er nog altijd voor een jaar meer vraag naar ASML-machines dan het bedrijf kan leveren.
Volgens topman Peter Wennink voorzien klanten bovendien dat de markt in de tweede helft van dit jaar alweer aantrekt. Klanten laten dan ook vooralsnog de bestellingen doorlopen. Dat klanten niet snel afhaken, heeft alles te maken met de lange levertijden voor lithografiemachines. ASML-klanten moeten bijvoorbeeld vanaf het moment van bestellen meer dan 18 maanden wachten op een EUV-machine.
Ook de doorlooptijden van de oudere DUV-machines zijn in het recente verleden flink opgelopen. Chipmakers die de machines van ASML gebruiken, zullen dan ook niet zomaar uit de wachtrij stappen als de vraag naar chips even terugvalt. Uit de rij stappen, betekent op een later moment weer achteraan aansluiten. Dan annuleer je toch makkelijker een order van een toeleverancier die niet met wachtrijen werkt.
| Verbod op leveringen aan China |
|
Deze week meldde persbureau Bloomberg dat een akkoord over een exportverbod op ASML-machines naar China aanstaande is. Vandaag (vrijdag 27 januari) hielden Nederlandse en Amerikaanse ambtenaren in Washington gesprekken over het verder beperken van de export van de chipmachines van ASML naar China. Het is geen geheim dat de Amerikaanse overheid al langere tijd de export van ASML naar China, de belangrijkste groeimarkt van het bedrijf, volledig aan banden wil leggen. De Amerikanen maken zich zorgen over de banden tussen Chinese chipbedrijven en het leger. ASML is dankzij haar geavanceerde chipmachines lijdend voorwerp geworden in een tech-oorlog tussen twee wereldmachten. Onder druk van de Amerikanen wil Nederland al enkele jaren geen vergunning afgeven voor de export van extreem ultraviolet (EUV)-machines aan China. Al sinds 2019 wacht het bedrijf uit Veldhoven op goedkeuring voor levering van de eerste EUV-machine aan de grootste chipfabrikant van China, Semiconductor Manufacturing International Corporation (SMIC). Met de EUV-machines van ASML kunnen chips worden gefabriceerd die het hart vormen van de nieuwste smartphones, laptops en dataservers. Maar dus ook van drones, kruisraketten en ander militair materieel. Hoe gevoelig het EUV-dossier ligt, bleek in november 2021. De Zuid-Koreaanse chipfabrikant SK Hynix wilde EUV-machines in zijn eigen fabriek in China installeren. De Amerikanen staken daar een stokje voor. Een diplomatiek offensief van de Hynix-topman richting de Amerikaanse overheid mocht niet baten. De Verenigde Staten willen dat ASML ook stopt met de export van oudere technologie (DUV). De DUV-machines zijn het werkpaard van de chipindustrie. Omdat geen exportvergunning vanuit de Nederlandse overheid nodig is voor DUV gaat ASML vooralsnog door met de export. ASML verkocht vorig jaar voor 2,2 miljard euro aan DUV-machines aan China (14 procent van de verkoop van alle chipmachines). Dat is goed voor ruim een kwart van de totale verkopen van DUV. Daarnaast komt er ook omzet uit het onderhouden en upgraden van bestaande machines in China. Topman Peter Wennink gaf deze week aan in 2023 een vergelijkbare hoeveelheid van de omzet uit China te kunnen halen. Het is de vraag hoeveel pijn dit ASML in de praktijk oplevert. Het bedrijf heeft in het verleden altijd gesteld dat de vraag naar chipmachines door andere landen zal worden opgevangen als een verbod richting China wordt ingesteld. Het goedgevulde orderboek biedt in ieder geval een stevige buffer. |